ADVERTISEMENT

Predsjednik Evropskog savjeta António Costa rekao je da buduća stabilnost i prosperitet Evrope zavise od proširenja bloka.

Costa je, govoreći uoči turneje po Zapadnom Balkanu, naveo da je EU posvećena ponovnom pokretanju procesa pristupanja, koji je u posljednje vrijeme zastao, dijelom i zbog oklijevanja država članica.

U ekskluzivnom intervjuu za Euronews, Costa je takođe pozvao zemlje kandidate da se obavežu na reforme.

U srži njegove misije na Zapadnom Balkanu je potreba da Brisel ne izgubi stratešku kontrolu nad ključnom regijom.

“Ruska invazija na Ukrajinu ubrzala je proces pristupanja Ukrajine i Moldavije, tako da nije fer prema zemljama Zapadnog Balkana da ih Ukrajina i Moldavija preteknu, a to će ih potaknuti da brže napreduju s reformama“, rekao je za Euronews uoči svoje diplomatske turneje po šest zemalja Zapadnog Balkana.

Prva stanica predsjednika Evropskog savjeta biće Srbija, zemlja koja se već nekoliko mjeseci nalazi u političkoj krizi.

Istog dana, Costa će posjetiti i Bosnu i Hercegovinu, prije nego što se u srijedu sastane sa šefovima država i vlada Crne Gore i Kosova*.

Sljedećeg dana posjetiće Sjevernu Makedoniju. Njegova posljednja stanica biće Albanija, gdje će u petak u Tirani učestvovati na samitu Evropske političke zajednice (EPC).

Evropska sigurnost u središtu zabrinutosti EU

EPC je međuvladin forum za političku strategiju koji okuplja više od četrdeset evropskih zemalja, a osnovan je 2022. godine nakon ruske specijalne vojne operacije u Ukrajini.

Proširenje EU na Zapadni Balkan biće visoko na dnevnom redu samita zbog rastuće nestabilnosti u regiji.

Lideri država članica EU strahuju da spoljne sile uspostavljaju svoje uporište u regiji koja je sastavni dio Evrope.

“Na strani Evropskog savjeta postoji široki politički konsenzus da je proširenje najvažnija geopolitička investicija koja se može napraviti za stabilnost, mir i prosperitet cijele Evrope, uključujući i zemlje Zapadnog Balkana”, rekao je Costa.

Predsjednik Evropskog savjeta je istakao da "zemlje EU i Zapadnog Balkana dijele zajedničku viziju, budući da pripadaju evropskoj porodici".

„Zato moramo raditi na tome da se oni formalno pridruže ovoj porodici, unutar Evropske unije“, dodao je.

Srbija, ključna zemlja?

Srpska politička kriza je izvor zabrinutosti i za EU i za NATO.

Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić bio je jedini lider iz zemlje kandidatkinje za EU koji je učestvovao u komemoraciji Drugog svjetskog rata u Moskvi 9. maja. Jedini prisutni lider države članice bio je slovački premijer Robert Fico.

Vučić i Fico su tako prekinuli bojkot proslava koji su protiv Kremlja nametnule zapadne zemlje. Slično tome, Srbija se nikada nije pridružila sankcijama protiv Rusije koje je EU uvela nakon invazije na Ukrajinu.

Za mnoge Srbe, njihova zemlja, koja je u to vrijeme bila dio Jugoslavije, duguje Sovjetskom Savezu što ju je Crvena armija oslobodila 1945. godine. Vučićevo prisustvo na proslavama u Moskvi nije nužno bio znak njegove podrške Kremlju u ratu u Ukrajini.

Vladu predsjednika Vučića potresaju višemjesečne demonstracije u Beogradu i drugim gradovima širom zemlje. Demonstranti optužuju njegov režim za korupciju i ograničavanje političkih i medijskih sloboda.

Prošle sedmice, Evropski parlament se založio za prava studentskih demonstranata u Srbiji.

U Strazburu su političari EU velikom većinom odobrili neobavezujući izvještaj o Srbiji koji je sastavio hrvatski socijalista Tonino Picula. Za poslanike Evropskog parlamenta, uprkos određenom ekonomskom napretku, Beograd i dalje zaostaje u pogledu unutrašnjeg političkog dijaloga, vladavine prava i borbe protiv korupcije.

Tokom radnog sastanka sa predsjednicom Evropske komisije Ursulom von der Leyen prošlog mjeseca, Vučić je "bio vrlo jasan po pitanju formiranja nove vlade i odobravanja tri ključne reforme: izbornog zakona, slobode štampe i borbe protiv korupcije", rekao je Costa.

Predsjednik Evropskog savjeta je naglasio da je "proširenje prije svega proces unutrašnjih reformi".

Komentarišući Vučićevo prisustvo u Moskvi i političke tenzije u Srbiji, Costa je rekao da je jedan od uslova za pristupanje zajednička spoljna politika između EU i potencijalnih država članica.

Međutim, dodao je: „9. maja u Moskvi smo proslavili događaj iz prošlosti. Budućnost Srbije leži u Evropi.“

Koji je vremenski okvir za pristupanje EU?

Evropske institucije su često navodile 2030. godinu kao ciljni datum za prva pristupanja EU, posebno Albanije, Crne Gore i Srbije. Međutim, Brisel sada govori samo o Albaniji i Crnoj Gori.

"Nemam fiksni datum. Zašto 2030? A zašto ne prije? Pristupanje je proces zasnovan na zaslugama. Ako zemlje provedu reforme, mogle bi se pridružiti čak i prije 2030. godine", rekao je Costa.

"Ali upravo su zasluge te koje se mogu promijeniti. Albanija i Crna Gora su očigledno naprednije od ostalih zemalja."

Ipak, rat u Ukrajini doveo je do ponovnog porasta napetosti na Zapadnom Balkanu, posebno u vezi s napetostima u BiH i između Srbije i Kosova*.

"Ne znam bolji podsticaj za prevazilaženje sukoba koji su još uvijek otvoreni od ove možda jedinstvene prilike, a to je članstvo u Evropskoj uniji. To je najbolji uslov da se zemljama Zapadnog Balkana ponudi prilika za prosperitet koju bi teško mogle pronaći negdje drugdje", rekao je Costa.

Prema brojnim anketama javnog mnjenja, većina Srba izgubila je interes za EU zbog oklijevanja bloka oko proširenja.

"Najvažnije je razumjeti značenje Evropske unije. Prošle sedmice smo proslavili 75. godišnjicu Schumannove deklaracije, prvog koraka ka današnjoj Uniji. Ono što je zaista izgradilo EU bila je volja da se prevaziđu rane istorije", napomenuo je Costa.

*Bosna i Hercegovina nije priznala nezavisnost Kosova